Wat is een stamboom?

In het spraakgebruik wordt elk soort overzicht dat betrekking heeft op onze afstamming, een stamboom genoemd. In de meeste gevallen wordt deze benaming gebruikt voor een schema, soms in de vorm van een boom getekend, of van vierkantjes, waarin slechts zeer beknopte gegevens vermeld staan. Men beperkt zich dan tot namen, plaatsen en data. Deze mogelijkheid is een van de vele, en kan zonder bezwaar toegepast worden als men een overzicht populair wil voorstellen (waar niets op tegen is!) en men niet al te veel eisen stelt aan de weer te geven informatie. Deze weergave wordt echter chaotisch als er te veel personen in verwerkt moeten worden. Er zijn echter nog vele andere methoden om verwantschappen tussen families weer te geven zoals een geschreven overzicht in een chronologische volgorde in de vorm van een boekwerk. Zo'n methode biedt het voordeel dat men uitgebreide toelichtingen bij bepaalde personen kan geven. Bovendien speelt het totale aantal personen geen rol. Als men met weinig voorouders of familieleden te maken heeft, zal dit leiden tot een "dun" boekje. Al naar gelang er meer personen zijn wordt het boek steeds omvangrijker, d.w.z. steeds dikker.

De inhoud van een "stamboom" of "genealogie" kan bijv. de afstammelingen via de mannelijke lijnen weergeven. Dus, van een bepaald ouderpaar worden alle gezinsleden (kinderen) vermeld. Stel dat er 2 jongens en 2 meisjes zijn, die op hun beurt ook allen weer kinderen krijgen. Alleen de afstammelingen van de jongens dragen de familienaam, de afstammelingen van de meisjes zijn genoemd naar hun vaders, die uiteraard een andere familienaam dragen. In zo'n geval spreekt men van een "genealogie" Men volgt dus alleen de mannelijke nakomelingen. Of met andere woorden: men beperkt zich tot die personen die de oorspronkelijke familienaam voeren.

Worden ook de nazaten van alle vrouwelijke leden meegenomen, dan krijgen wij een veel completer overzicht. Men spreekt dan van een "parenteel". Dus alle afstammelingen, zowel de mannelijke als de vrouwelijke. Het opzetten van een parenteel, dus zowel mannelijke als vrouwelijke familielijnen, kost echter enorm veel meer tijd en uithoudingsvermogen. Immers, bij een genealogie hoeft men bij het uitzoeken maar attent te zijn op één familienaam, in ons geval dus op de naam Schulpen. Bij een parenteel moet men ook telkens de nakomelingen van de vrouwelijke Schulpens blijven volgen. Deze nakomelingen heten dan niet meer Schulpen maar dragen een andere familienaam.

Stel, in een gezin zijn 3 zoons en 3 dochters, (tot voor 50 jaar terug zeker geen uitzondering). De nakomelingen van de zoons heten allemaal Schulpen. De zoons van deze zoons heten ook Schulpen , en zo elke generatie verder. Dit is voor de onderzoeker wel te volgen. De 3 dochters trouwen met mannen die verschillende achternamen dragen, bijv., om dicht bij huis te blijven, Lijnen, Custers en Schlangen. Vanaf hier moet men dan niet alleen de familietak Schulpen blijven volgen maar ook de zijtakken Lijnen, Custers en Schlangen. De volgende generatie splitst zich elke zijtak wederom in misschien 2 of 3 nieuwe zijtakken met weer andere familienamen. Na drie generaties hebben wij dan al te maken met 13 afzonderlijke familietakken nl. de oorspronkelijke tak Schulpen plus de 3 takken Lijnen, Custers, Schlangen en daarna de 3 takken van de 3 dochters van Lijnen, Custers en Schlangen. Enkele generaties is dit nog wel te volgen maar al gauw raakt men de draad kwijt. Men raakt dan verzeild in een gigantische hoeveelheid personen en familienamen!

Men krijgt wel eens het verwijt dat stamboomonderzoekers zich regelmatig schuldig maken aan geslachtsdiscriminatie omdat meestal alleen de achternamen van de mannelijke personen worden uitgezocht! Dat dit niet de echte oorzaak is zal duidelijk zijn als men zich het voorgaande goed realiseert!

Er zijn nog meer systemen en uitwerkingen mogelijk. Zo kan men de relatie weergeven tussen één bepaalde persoon en zijn directe voorafgaande voorouders. Het overzicht begint dan bij één persoon, bijv bij persoon A. Daarna volgt uit de vorige generatie de vader van A met zijn kinderen. Daarna de grootvader van A met zijn kinderen enz. In dit systeem komen alleen de rechtstreekse voorouders aan bod. De gezinnen van de broers en zusters van A worden niet verder uitgezocht, evenmin als de broers en zusters van de grootvader, overgrootvader, bet-overgrootvader enz. Zodoende krijgt men een lijst van de rechtstreekse voorouders. Er komen geen neven en nichten, achterneven en achternichten of achterooms of achtertantes in voor. Zo'n overzicht heet "stam-reeks". Een stamreeks loopt dus altijd via de mannelijke lijn omdat telkens wordt teruggegrepen op